Ας εξερευνήσουμε τον… σεισμό!

Τον τελευταίο καιρό έχουν σημειωθεί αρκετές σεισμικές δονήσεις στην πόλη μας. Τι σημαίνει, όμως, «σεισμική δόνηση»; Πώς γίνεται ο σεισμός; Τι ακριβώς παθαίνει η Γη;

Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, κατά το οποίο η επιφάνεια της Γης αρχίζει να κινείται ξαφνικά. Πώς, όμως, κινείται; Οι αναταράξεις προκαλούνται από την ενέργεια που έχει συσσωρευτεί στο εσωτερικό της Γης και απελευθερώνεται ξαφνικά πάνω στον φλοιό της. Η ενέργεια αυτή μεταφέρεται με τα σεισμικά κύματα που κινούνται μέσα από τις ταλαντώσεις των πετρωμάτων. Καθώς τα κύματα φτάνουν στην επιφάνεια της Γης, προκαλούν αναταράξεις στο έδαφος, που αισθανόμαστε και εμείς οι ίδιοι!

Πώς, όμως, μεταφέρεται η ενέργεια μέσα από τα σεισμικά κύματα;  

Ας πειραματιστούμε!

Βρες ένα μικρό μεταλλικό ταψί και τοποθέτησέ το πάνω σε ένα τραπέζι… ανάποδα! Το άνοιγμα, δηλαδή, του ταψιού να βλέπει προς τα κάτω.  Τοποθέτησε πάνω στην επιφάνεια του ταψιού ένα μεγάλο χαρτί, ώστε να καλύπτει όσο περισσότερη επιφάνεια του ταψιού γίνεται.  Πάνω στο χαρτί, σκόρπισε μια χούφτα ρύζι.  Άρχισε, τώρα, να χτυπάς το ταψί στο πλάι με ένα μεταλλικό κουτάλι. Στην αρχή ξεκίνα με απαλά χτυπήματα και σιγά σιγά άρχισε να αυξάνεις ένταση και συχνότητα. Τι παρατηρείς; Τι συμβαίνει στο ρύζι; 

Η ενέργεια που δίνεις στο κουτάλι για να χτυπήσεις το ταψί, μεταφέρεται στο ρύζι. Με τα χτυπήματα, ουσιαστικά, δημιουργείς "σεισμικά κύματα" που γίνονται αισθητά στην επιφάνεια του ταψιού. Για αυτό και αναπηδούν οι κόκκοι του ρυζιού πάνω στο ταψί! Δοκίμασε, τώρα, να κάνεις το ίδιο πείραμα με φασόλια, φακές και ότι άλλο υλικό μπορείς να φανταστείς! Τι διαφορετικό παρατηρείς;

Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι ο φλοιός της Γης δεν είναι ενιαίος, αλλά αποτελείται από διάφορα κομμάτια που κινούνται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας σεισμούς. Αυτά τα τμήματα ονομάζονται τεκτονικές πλάκες. Τέτοιες τεκτονικές πλάκες βρίσκονται στη Γη και στον Άρη!

Πώς είναι, όμως, αυτές οι τεκτονικές πλάκες; Πώς κινούνται;

Ας πειραματιστούμε!

Κόψε δύο ορθογώνια κομμάτια από χαρτόκουτα. Τρύπησε τα χαρτόνια στις δυο άκρες τους (από τη μια τους πλευρά) και πέρνα ένα σχοινί, ώστε να μπορείς να τραβάς το χαρτί. Ισορρόπησε τα δύο χαρτόνια πάνω σε ένα μεγάλο ταψί με τέτοιο τρόπο ώστε οι δύο άκρες τους να ενώνονται στη μέση του ταψιού. Τα σχοινιά θα πρέπει να βρίσκονται από την έξω πλευρά του ταψιού. Κάλυψε τα χαρτόνια με χώμα, αλεύρι, άμμο και ότι άλλο μπορείς να βρεις στο σπίτι. 

Ξεκινήστε, τώρα, να τραβάτε τα χαρτόνια σιγά σιγά από τα σχοινιά. Τι συμβαίνει στο χώμα που βρίσκεται πάνω τους; Πώς πέφτει πάνω στο ταψί; Δοκιμάστε τώρα να τραβήξετε τα σχοινιά με μεγαλύτερη δύναμη ή πιο απότομα ή απλά να τα ταρακουνήσετε δεξιά αριστερά, πάνω κάτω. Τι διαφορετικό παρατηρείς; 

Χτίσε τώρα πάνω στα χαρτόνια μερικά σπίτια από διάφορα υλικά που θα βρεις σπίτι σου, όπως τουβλάκια, ρολά χαρτιού, καπάκια, μικρά πλαστικά κουτιά. Τραβήξτε τα χαρτόνια από τα σχοινιά. Φαντάσου, τώρα, ότι τα χαρτόνια είναι οι τεκτονικές πλάκες που αρχίζουν να κινούνται από τα σεισμικά κύματα που έρχονται από το εσωτερικό της Γης. Τι συμβαίνει στα σπίτια; Ποια πέφτουν; Για ποιο λόγο;

Καλή εξερεύνηση!

#TIPS

• Η επιστήμη που ασχολείται με την μελέτη των σεισμών λέγεται σεισμολογία, ένας κλάδος της Γεωφυσικής. Οι σεισμολόγοι μπορούν να μελετήσουν την ένταση και το μέγεθος ενός σεισμού με τη βοήθεια μιας ειδικής συσκευής: τον σεισμογράφο. Ο σεισμογράφος εντοπίζει και καταγράφει όλα τα σεισμικά κύματα που κινούνται μέσα από τα πετρώματα. Με αυτό τον τρόπο, οι επιστήμονες βρίσκουν το επίκεντρο του σεισμού. Ο πρώτος σεισμογράφος δημιουργήθηκε το 132 π.Χ. από τον Ζανγκ Χενγκ στην Κίνα. Πόσοι ακόμη κατασκευάστηκαν μετά; Μπες εδώ και ανακάλυψε την ιστορία του σεισμογράφου! 

• Ο Εγκέλαδος στην Ελληνική Μυθολογία είναι γνωστός ως ο αρχηγός των Γιγάντων, γιος του Τάρταρου και της Γης, που πήρε μέρος στη Γιγαντομαχία. Οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως, όταν γινόταν σεισμός, έφταιγε ο Εγκέλαδος επειδή είχε θυμώσει και τράνταζε ολόκληρη τη Γη λόγω του μεγάλου μεγέθους του. Μάλιστα, το όνομά του σημαίνει αυτός που μένει στα πετρώματα, δηλ. στο στερεό φλοιό της Γης. Ψάξε στη βιβλιοθήκη του σπιτιού, στα σχολικά σου βιβλία ή ακόμα και στο διαδίκτυο παρέα με τους γονείς σου και βρες περισσότερα για τον Εγκέλαδο! Ποιες άλλες ιστορίες υπάρχουν για αυτόν;

• Αν θέλεις να ανακαλύψεις περισσότερα για το σεισμό και κυρίως πως μπορούμε να προετοιμαστούμε για αυτό το φαινόμενο και να προστατευτούμε, επισκέψου εδώ την ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας και γνώρισε τον Ηρακλή που ζει στη Μυρμηγκούπολη.